Lotte Reiniger | Η πρωτοπόρα των ταινιών κινουμένων σχεδίων

Όλοι έχουν δει τουλάχιστον μία ταινία animation και όλοι γνωρίζουν έναν κύριο ονόματι “Walt Disney” που τις έκανε μόδα. Ωστόσο πόσοι μπορούν να βρουν μία ταινία που δεν είναι παραγωγής Disney;

Πόσοι ξέρουν ότι ο Disney τις έκανε μόδα αλλά δεν ξεκίνησε το είδος και πόσοι μπορούν να ονομάσουν μία animation ταινία που παράχθηκε πριν ξεκινήσει το έργο του σε αυτό απρόσωπο εργοστάσιο ταινιών;

Το animation ως είδος κινηματογράφου ξεκίνησε περί το 1899. Διάφοροι καλλιτέχνες στον πρώιμο χώρο του κινηματογράφου πειραματίστηκαν με ζωγραφιές και φωτογραφίες. Η πρώτη μεγάλη επιτυχία ήταν η ταινία “The Haunted Hotel” (1907) από τον James Stuart Blackton, μια stop-motion short από διαδοχικά καρέ στα οποία φαίνονται έπιπλα να κινούνται. Διαρκεί 5 λεπτά και είναι όλα σε πραγματική κλίμακα, όχι μινιατούρες. Έπειτα από αυτόν δημιούργησαν κι άλλοι καλλιτέχνες ταινίες έως 15 λεπτών.

Πρώτη παραγωγή σε πλήρες μήκος ήταν η ταινία El Apóstol (1917), σκηνοθετημένη από τον Quirino Christiani και διαρκούσε 70 λεπτά. Το φιλμ καταστράφηκε σε φωτιά στο στούντιο του παραγωγού Federico Valle και για αυτό θεωρείται “χαμένη ταινία”.

Πρώτη σωζόμενη animation ταινία είναι η «The adventures of Prince Ahmed» (1926) της Lotte Reiniger.

Στο έργο συνέβαλε ένα crew 5 ατόμων, με την Reiniger να είναι μία προσωπικότητα που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη θεμελίωση και την εξέλιξη του εμψυχωτικού κινηματογράφου, η οποία όμως δεν έχει δεχτεί την αναγνώριση που της αξίζει.

Ως ιστορία, οι περιπέτειες του Πρίγκιπα Αχμέντ, είναι εμπνευσμένη από το ανθολόγιο Χίλιες και Μία νύχτες (από όπου προέρχεται και ο Αλλαντίν). Η τεχνική που χρησιμοποιήθηκε είναι silhouette animation, καθώς η Reiniger έφτιαχνε φιγούρες για θέατρο σκιών. Όλες οι σιλουέτες που χρησιμοποιήθηκαν είναι φτιαγμένες από τη Reiniger στο χέρι, ενώ για το background συνεργάστηκε με τον Walter Ruttmann, μεγάλο παραγωγό και καλλιτέχνη της εποχής.

Για να επιτευχθεί η αίσθηση ότι οι φιγούρες κινούνται, η Reiniger τις φωτογράφιζε καρέ-καρέ κάνοντας μικρές αλλαγές στην θέση τους κάθε φορά. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι όλη η φωτογράφιση γινόταν στο γκαράζ ενός φίλου τους. Ενώνοντας τις φωτογραφίες μεταξύ τους δίνεται η εντύπωση ότι κάνουν κινήσεις. Η συγκεκριμένη τεχνική υιοθετήθηκε αργότερα από το studio Aardman Animation (Wallace and Gromit) και έγινε σήμα κατατεθέν τους. Το πανί στο οποίο χορεύουν οι φιγούρες είναι σε διαφορετικές αποχρώσεις του γκρι και αργότερα χρωματίστηκε. Προκειμένου να δοθεί χρώμα έπρεπε να βυθιστεί το καρέ σε μπογιά ώστε να ποτίσει με αυτήν (color tinting τεχνική). Η παραγωγή διήρκεσε 5 χρόνια, αρκετός χρόνος ώστε να πειραματιστεί και να σκεφτεί νέες ιδέες.

Παρά τη δισδιάστατη οπτική της ενός θεάτρου σκιών, έγινε μια προσπάθεια από τη Reiniger να δοθεί βάθος στα καρέ. Εφηύρε μια τεχνική στην οποία οι φιγούρες και το φόντο τοποθετούνταν σε διαφορετικά ύψη και επίπεδα και φωτογραφίζονταν ως κάτοψη. Αυτό έδινε στο θεατή την ψευδαίσθηση ότι τα αντικείμενα βρίσκονται το ένα μπροστά στο άλλο. Η καινοτομία αυτή αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τον Disney, ο οποίος αργότερα ανέπτυξε τη δική του τεχνική (multiplane camera) βασισμένος στην ιδέα της Reiniger.

Δεδομένης της χρονολογίας που δημιουργήθηκε η ταινία, γίνεται αντιληπτό ότι συγκαταλέγεται στο βουβό κινηματογράφο. Η μουσική υπόκρουση που συνόδευε την προβολή αρχικά ήταν σε σύνθεση Wolfgang Zeller, ο οποίος είχε συνεργαστεί άμεσα με τους παραγωγούς της ταινίας. To 1954 που αποκαταστάθηκε η ταινία από παραλίγο καταστροφή, δόθηκε σε αυτήν νέα μουσική συνοδεία από τον Freddie Phillips. Σε αυτήν την περίπτωση ο ρυθμός είναι πιο γρήγορος, με αποτέλεσμα να αυξηθούν τα καρέ ανά δευτερόλεπτο (πλέον 24 έναντι των αρχικών 18) και να χάσει λίγο τη δραματικότητά του το έργο. Αργότερα γράφτηκαν νέα κομμάτια να συνοδεύουν την ταινία. Πρώτοι οι Silk Road Ensemble έγραψαν μουσική σε έγχορδα όργανα το 2007, έπειτα οι Caspervek Trio το 2014, οι Morricone Youth το 2012 και τέλος φοιτητές από τη Royal Birmingham Conservatoire το 2018.

Ύστερα από αυτήν την ταινία η Reiniger δούλεψε σε πολλά ακόμα έργα, τα περισσότερα των οποίων είναι μικρού μήκους. Το 1928 συνεργάστηκε με τον Hugh Lofting στη σειρά “Doctor Dolittle”. Το 1929 σκηνοθέτησε με τον Rochus Gliese την μερικώς live-action ταινία “Running with luck”, η οποία ήταν λίγο αποτυχία. Με την εισαγωγή του ήχου μέσα στα βίντεο πήρε έμπνευση από κλασική μουσική και έδωσε εικόνα σε μουσικά κομμάτια. Ξεκίνησε με τις ταινίες Ten Minute Mozart (1930) και Papageno (1935) στις οποίες εργάστηκε πάνω σε κομμάτια του Mozart.

Συνολικά το έργο της αποτελείται σχεδόν από 70 τίτλους.

Με εξαίρεση τα “The Magic Horse” (1953) και “Aladdin and the Magic Lamp” (1954) όπου χρησιμοποιήθηκε υλικό από τις Περιπέτειες του πρίγκιπα Αχμέντ, σε όλες τις ταινίες της δημιουργούσε νέες φιγούρες κάθε φορά. Οι ιστορίες τις αφορούσαν κυρίως παραμύθια με πρίγκιπες και νεράιδες και κάθε νέα δημιουργία αφορούσε πλήρως διαφορετικούς χαρακτήρες και άρα ήταν πλήρως διαφορετικές οι σιλουέτες. Έπαιξε τόσο σε ασπρόμαυρα όσο και χρωματιστά backgrounds, είτε με πανί, είτε με γυαλί (πχ Jack and the Beanstalk (1955)) με μαύρες σιλουέτες. Δοκίμασε επίσης να χρωματίσει και τις φιγούρες της για μόνο 3 ταινίες: Helen la Belle (1957), A night in a Harem (1958), The Frog Prince (1961). Αν και οι δημιουργίες της είχαν περισσότερη λεπτομέρεια, έχασαν λίγη από τη μαγεία τους.

Μετά από το θάνατο του συζύγου και συνεργάτη της Carl Koch το 1963 έκανε μια παύση από την τέχνη της. Επέστρεψε σε αυτήν το 1975 με το “Aucassin & Nicolette” και άλλες 2 μικρού μήκους ταινίες. Τότε πλέον δούλευε για το National Film Board of Canada.

Στη δύση της καριέρας της χρησιμοποίησε την πεπατημένη και επιτυχημένη τεχνική που ήξερε, δεν πειραματίστηκε με νέες ιδέες. Πριν μετακομίσει μόνη της στον Καναδά ζούσε στη Βρετανία με το σύζυγό της, ενώ νωρίτερα ταξίδευαν μεταξύ Αγγλίας και Γαλλίας, όπου η διαμονή τους διαρκούσε όσο τους επέτρεπε η visa. Είχε γεννηθεί στη Γερμανία στις 2 Ιουνίου 1899, όπου έζησε τα πρώτα χρόνια της ζωής της, μέχρι την άνοδο του Ναζιστικού Κόμματος, γεγονός που προκάλεσε μεγάλο καλλιτεχνικό brain drain στη Γερμανία τη δεκαετία του ’30. Απεβίωσε σε ηλικία 82 ετών (19 Ιουνίου 1981) στην -τότε- Δυτική Γερμανία

πηγές: Wikipedia, the wire, ms en scene, awn.com