Νόμπελ Λογοτεχνίας στον Bob Dylan | Είναι οι στίχοι λογοτεχνία;

«Για τη δημιουργία νέων ποιητικών εκφραστικών τρόπων μέσα στη μεγάλη παράδοση του αμερικανικού τραγουδιού: Νόμπελ Λογοτεχνίας στον Bob Dylan».

Φυσικά και αυτή η λακωνική αιτιολογία όσο περιεκτική και αν είναι δεν φτάνει για να αποδώσει στο έπακρο αυτήν την αμφιλεγόμενη από κάποιους (συγγραφείς που αναμένουν υποθέτω) επιλογή, που από τον Οκτώβριο του ’16 μέχρι και σήμερα συνεχίζει να διχάζει και να προκαλεί συζητήσεις. Γιατί σε εκείνον; Οι στίχοι είναι λογοτεχνία; Και γιατί θεωρώ πως ο Ντύλαν το σηκώνει για όλους.

ΓΙΑΤΙ Ο DYLAN;

Γιατί είναι ο πρώτος και σπουδαιότερος τραγουδοποιός όπου ο στυλοβάτης της καλλιτεχνικής υπόστασης του έργου του μέσω των τραγουδιών του είναι ποίηση Τα τραγούδια του δημιουργούν ένα προσμιγμα από εικόνες που με αμεσότητα και χωρίς βερμπαλισμούς μεταφέρουν την εμβρίθεια που αποπνέουν οι ιδέες του στην σφαίρα της αιωνιότητας, στην κατηγορία εκείνων των κειμηλίων που σε μια τυχόν προβλεπόμενη καταστροφή του κόσμου θα άξιζαν εισιτήριο πρώτης θέσης στην προσπάθεια διάσωσης τους και αυτήν την θέση την έχει εξασφαλίσει μέσω της καθολικής αποδοχής ως ο πατέρας της ποίησης στην μουσική.

Διότι μέσω αυτών και της κληρονομίας του και των δίσκων του αν τα βάλεις κάτω και αρχίζεις να μελετάς με χρονολογική σειρά το έργο του θαρρείς πως κάνεις στον εαυτό σου….μαθηματα αμερικάνικης ιστορίας. Χωρίς υπερβολή καθώς κατάφερε να ξεχωρίσει και να γίνει το είδωλο της εποχής του και η φωνή την αντι-κουλτούρας, η μετουσίωση σε μουσική της διαμαρτυρίας για τα κακώς κείμενα της κοινωνίας και των πολιτικών σκανδάλων, ο Ντύλαν κρατούσε ψηλά το λάβαρο της ειρήνης εν καιρώ πολέμων , έκανε το καθήκον ως μουσικός και άνθρωπος που απευθύνεται σε εκατομμύρια κόσμο, το καθήκον του καλλιτέχνη να εκθέσει στα αυτιά του κοινού αυτά που δεν τους έλεγαν τα μέσα ενημέρωσης, αυτά που κανείς δεν τολμούσε, ειδικά τότε να πει, διότι ο μπαμπούλας θα τους έτρωγε, όχι όμως τους καλλιτέχνες οι οποίοι είχαν τον τρόπο και θα σώπαιναν μόνο με βία, βλ. Τζον Λένον.

Democracy don’t rule the world,
You’d better get that in your head,
This world is ruled by violence,
But I guess that’s better left unsaid

Γεγονότα όπως ο πόλεμος του Βιετνάμ, το κίνημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ο ψυχρός πόλεμος έγινα θέματα των στίχων του όπως και μεταξύ άλλων ο θάνατος, τα όνειρα, η ελπίδα, η ειρήνη, τα ταξίδια κ.α Η συλλογή του ένα υπέροχο κολάζ από σκληρές αλήθειες, larger than life οράματα και έργο που διευρύνει ορίζοντες και διαμορφώνει κουλτούρα σε όσους το αισθανθούν πέρα από την μελωδία.

Γιατί όποια πέτρα επιρροής και επίδρασης σε μεταγενέστερους ροκ καλλιτέχνες και να σηκώσεις θα βρεις μέσα σε όλα και το όνομα του Ντύλαν συνοδευμένο από κάποιον δίσκο.

Γιατί πέρα από μουσική έχει γράψει και βιβλίο και συλλογή με ποιήματα, οπότε είναι και τυπικά μέλος της συγγραφικής κοινότητας.

Γιατί καθιέρωσε την έννοια τραγουδοποιός και άνοιξε τον ορίζοντα και τις πόρτες σε ανθρώπους που δεν είχαν φωνή και παρουσία σαν του Έλβις, άλλα είχαν κάτι να πουν, ο Ντύλαν κατέρριψε το σταριλίκι, ενέπνευσε και έδωσε ελπίδα σε κάθε ταλέντο, όμορφο ή μη.

«…Πόσα τα χρόνια που μπορεί ν’ αντέξει ένα βουνό ως να το φάει η αρμύρα και να λιώσει;
Και κάποιοι άνθρωποι, πόσο να ζήσουν βολετό
ώσπου της λευτεριάς μέρα να ξημερώσει;
Πόσο καιρό μπορεί κανείς να κάνει πως κοιτάει αλλού
να κάνει πως δεν βλέπει πάρα πέρα;
Η απάντηση φίλε μου πλανιέται στον άνεμο…»

ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΘΕΩΡΗΘΟΥΝ ΟΙ ΣΤΙΧΟΙ ΤΩΝ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ ΩΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ;

Με αυτήν την απορία ξεκίνησε και ο ίδιος ο Ντύλαν τον 27λεπτο λόγο που ηχογράφησε σαν περίπου έναν acceptance speech για την βράβευση (8 μήνες μετά το έκανε για κάποιο λόγο). Αναφέρει τις λογοτεχνικές του επιρροές, αγαπημένα βιβλία και συγγραφείς και καταλήγει εν τέλει να κάνει διαχωρισμό λέγοντας πως τα λόγια ενός τραγουδιού γράφτηκαν για να ερμηνευτούν και όχι να διαβαστούν συνοψίζοντας έτσι κ την γενικότερη εικόνα που έδωσε που λέει ότι δεν συμφωνούσε τουλάχιστον αρχικά με το βραβείο.

«Inside the museums, Infinity goes up on trial
Voices echo this is what salvation must be like after a while
But Mona Lisa musta had the highway blues, you can tell by the way she smiles».

Διαβάζοντας κατά καιρούς για τον Ντύλαν αυτό που αντιλήφθηκα είναι πως πρόκειται έναν ταπεινό χαρακτήρα, που δεν ξέρω αν έχει συνειδητοποιήσει την βαρύτητα της κληρονομιάς του αλλά παραμένει μέχρι σήμερα εκείνο το παιδί των 60s, κάνει περιοδείες γράφει κατά καιρούς νέα τραγούδια και ακόμα πηγαίνει σε μικρά μπαράκια να πίνει τα αγαπημένα του ποτά ήσυχα και μακριά από lifestylισμούς και μεγαλοπρεπή σκηνικά. Σύμφωνα λοιπόν με τα δεδομένα του χαρακτήρα του και την τόσο μεγάλη αγάπη και σεβασμό προς την λογοτεχνία, δεν φαίνεται παράξενο το ότι αισθάνεται πως τα τραγούδια του δεν μπορούν να σταθούν δίπλα σε σπουδαίους συγγραφείς. Η ταπεινότητα του χαρακτήρα του όμως δε θα μας δώσει την απάντηση καθώς αυτή έχει έρθει ήδη.

Πρώτα απ’ όλα από εδώ. Όχι από εμένα, από την αρχαία Ελλάδα φυσικά την μητέρα όλων των δυτικών τεχνών, πολιτισμού και διανόησης, και σαφώς αναφέρομαι στους ‘’9 λυρικούς ποιητές’’ και την λυρική ποίηση που συνοδευόταν από μουσικό όργανο ή όργανα Που δεν χρειάζεται να σας πω πως μέχρι σήμερα διαβάζονται, μελετιούνται ΧΩΡΙΣ την συνοδεία μουσικής που αρχικά είχαν δημιουργηθεί να έχουν. Με αυτή την λογική το έργο του Ντύλαν σαφώς και έχει θέση στην λογοτεχνία καθώς η ουσία είναι το περιεχόμενο, η επίδραση και η μαγεία του και όχι το γράφτηκε για ανάγνωση ή ερμηνεία.

«Κόσμε ελάτε, συναχθείτε, Όπου κι αν περιπλανιόσασταν
Και παραδεχθείτε, Πως γύρω σας φουσκώνουν τα νερά
Θα σας μουσκέψουν ως το κόκαλο, για τα καλά
Κι αν θαρρείτε, Πως αξίζει να σωθείτε, Να κολυμπάτε αρχίστε τώρα
Αλλιώς σαν πέτρες θα βυθιστείτε, Ναι, τα νερά μανιάζουν, Οι καιροί αλλάζουν».

Ένα ακόμη διαπιστευτήριο που αφορά και άμεσα τον Ντύλαν είναι το γεγονός πως οι στίχοι από τα τραγούδια του έχουν μελετηθεί και παρουσιαστεί σε ακαδημαϊκό επίπεδο σε πανεπιστήμια των ΗΠΑ από τις αρχές των 70’ς μάλιστα. Όπως είπαμε και στην αρχή, όταν η επικαιρότητα γίνεται αφορμή για το καλλιτεχνικό σου έργο και μέσω αυτού γίνεσαι σημαία μιας ολόκληρης γενιάς ή ενός ακτιβιστικού κινήματος, είναι το πλέον λογικό την ιστορία που καταγράφεται μπροστά στα μάτια τους οι καθηγητές να θέλουν να την εκμεταλλευτούν διαδίδοντας τις ιδέες και τα την σοφία του μέσα στην αίθουσα, το λίκνο που οφείλει να καλλιεργεί το ελεύθερο και σκεπτόμενο πνεύμα.

Μετά την γνωστοποίηση του αποτελέσματος με χαρά διάβασα πως αμέτρητοι σπουδαίοι ακαδημαϊκοί κ θεωρητικοί βγήκαν μπροστά μιλώντας για άξια βράβευση η οποία έχει ξεχωριστή σημασία από κάθε άλλη.

Γιατί όμως; διότι ο Bob…

DYLAN ΤΟ ΣΗΚΩΣΕ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ

Κάποιες φορές οι επιλογές της ακαδημίας του ‘’ταλέντου και του γούστου’’ όπως την αποκαλούν στην έδρα της την Σουηδία, έχουν ως σκοπό να περάσουν πλαγίως ένα μήνυμα. Όπως συμβαίνει κατά κόρων και στα ‘’too political’’ βραβεία όσκαρ, βέβαια όχι σε ευθεία αντιστοιχία, εδώ μιλάμε για τον πλέον αξιοσέβαστο και σοβαρό θεσμό. Η βράβευση στον Ντύλαν δεν προσπαθεί να -λαθρεμπορέψει νομίμως- και εμμέσως πλην σαφώς κάποιο πολιτικό ή κοινωνικό μήνυμα, όχι.

Διότι κάποιες άλλες φορές η στόχευση είναι προς την ανάδειξη. Την στρέψη του ενδιαφέροντος του κοινού προς άλλοτε έναν υποτιμημένο συγγραφέα και ενίοτε προς ένα ολόκληρο λογοτεχνικό ρεύμα μέσω ενός χαρακτηριστικού εκφραστή. Σαφώς και δεν θέλω να εννοήσω πως ο Ντύλαν ή ολόκληρη η ροκ μουσική χρειάζονται την βοήθεια μερικών διανοούμενων για να τους μάθει ο κόσμος. Αλλά μια αναφορά προς την κουλτούρα της ροκ , την διαχρονική αυτή κουλτούρα που δεν είναι απλά κοινοί κώδικες ντυσίματος ή ότι παρεμφερές και μουσικών ακουσμάτων αλλά εμπεριέχει αξίες, ιδανικά και είναι στάση ζωής η οποία δεν αφομοιώνει την παραμικρή πολιτική πινελιά – διότι το ροκ δεν είναι πολιτική ιδεολογία, είναι αύρα και συγκεκριμένο state of mind- όσο και αν μέσω της ροκ διαχρονικά έχουν περαστεί τα πιο έντονα πολιτικά μηνύματα, οι εκφραστές δεν ήταν εμπλεκόμενοι στο πανηγύρι όπως και ο νεαρός Ντύλαν.

«You fasten all the triggers
For the others to fire
Then you set back and watch
When the death count gets higher
You hide in your mansion’
As young people’s blood
Flows out of their bodies
And is buried in the mud».

Μια τιμή που ισούται με δικαίωση, που σαφώς κ υπήρχε από τους εκατομμύρια ακόλουθους της ροκ μουσικής, αλλά είναι αλλιώς να την έχεις από την ανώτερη πνευματικά κλίμακα, είναι η στάμπα της αποδοχής των τραγουδοποιών ως μέρος του λογοτεχνικού κινήματος. Είναι η ύψιστη διάκριση για την ροκ κουλτούρα και μια τιμή που προσωπικά την εκλαμβάνω ως θερμή χειραψία αναγνώρισης από την υψηλή διανόηση προς όλους τους μεγάλους στιχουργούς μέσω του, κοινής αποδοχής, σπουδαιότερου αντιπροσώπου τους. Αυτό το βραβείο μέσω του Ντύλαν απονέμεται έμμεσα σε όλους τους μεγάλους που με τα μελοποιημένα λόγια τους άγγιξαν τις καρδιές, επηρέασαν το νου, ήταν εκεί στα δύσκολα κ συντρόφευσαν τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων εδώ και δεκαετίες.

«Με νικοτίνη δυνατή και τον Μπομπ Ντύλαν
και τους ρεμπέτες στα παλιά γραμμόφωνα
τα όνειρά μου στην πρωτεύουσα με στείλαν
για να μιλάω πάντα χαμηλόφωνα’’ Βασίλης Παπακωνσταντίνου».

Όπως μια αθλητική ομάδα όταν κερδίζει ένα τρόπαιο πάντοτε το σηκώνει ο αρχηγός πρώτος και ύστερα γυρίζει προς τους συμπαίχτες του να το αγγίξουν όλοι μαζί, να το μοιραστούν διότι όλοι συνέβαλαν από ένα λιθαράκι, κάπως έτσι θα το παρομοιάσω και εδώ. Επειδή όμως δεν μιλάμε για ομάδα αλλά για μεμονωμένο πρόσωπο το βραβείο το σηκώνει ο αρχηγός , ο άνθρωπος που τους επηρέασε όλους αλλά στα δικά μου τα μάτια στην δική μου την ‘’φιέστα κατάκτησης’’ ο Bob Dylan γυρίζει 180 μοίρες και το παραδίδει με πατρική ευλάβεια στον John Lennon, τον Roger Waters, το πνευματικό του παιδί Bruce Springsteen, τον τεράστιο Neil Young, τον ποιητή Jim Morrison, τον Elliott Smith, τον Steve Harris των Maiden, την φωνή της αγάπης και της ειρήνης Bob Marley, τον Freddie Mercury, τον Paul Simon, τον Leonard Cohen, τον David Bowie, τον ευαίσθητο Cat Stevens, τον Lou Reed, το σπουδαιότερο δίδυμο της rock Plant & Page, ακόμα ακόμα και τον ποιητή του δρόμου 2pac, τον λεξομάγο Eminem, τoν Νas & τον Notorious B.I.G.

Ο Ντύλαν το σήκωσε για όλους και πρέπει να είμαστε όλοι περήφανοι, ναι και εμείς που αγαπάμε την ροκ μουσική οι απλοί ακροατές διότι όλοι εμείς ήμασταν, είμαστε και θα είμαστε το βραβείο που πραγματικά έχει σημασία για κάθε καλλιτέχνη που αγαπάμε και μέσω αυτής της ιστορικής απονομής ήρθε το επιστέγασμα αυτού που όλοι μέσα μας νιώθουμε ότι – η ροκ μετράει -.

Και να θυμάστε…

«May your hands always be busy
May your feet always be swift
May you have a strong foundation
When the winds of changes shift
May your heart always be joyful
May your song always be sung
And may you stay forever young».