Το Halloween, αυτή η σκοτεινή εορτή

Ρωμανός Βαφειάδης
29 Οκτωβρίου 2015
0

«This is Halloween, pumpkins scream in the dead of night»

Για όποιον δεν ξέρει, ο τίτλος αποτελεί κομμάτι από το soundtrack της ταινίας (αριστούργημα) «Nightmare Before Christmas». Θα μου πείτε τώρα ότι η ταινία έχει να κάνει με την γιορτή των Χριστουγέννων, έχετε απόλυτο δίκιο θα σας απαντήσω εγώ αλλά θα συνεχίσω απτόητος το μικρό μου παραλήρημα.

Το Halloween όπως οι περισσότεροι γνωρίζουμε γιορτάζεται στις 31 Οκτώβρη και διαρκεί τρεις μέρες. Όμως τι σκατά είναι αυτό και από πού προήλθε;

Όπως όλες οι γιορτές (ναι, γιορτή είναι και αυτό ρε χωριάτη) έχει και αυτή τα δικά της ιδιαίτερα γνωρίσματα.

Μασκαρέματα, κολοκύθες σκαλισμένες σε σχήμα Jack-o-Lantern, γλυκά (candies) και horror movies είναι μερικά από τα standards. Η ιστορία της συγκεκριμένης γιορτής ξεκινάει τον 9ο αιώνα όπου η εκκλησία αποφάσισε να ενώσει μια παγανιστική γιορτή, το Samhain, με την All Saints Day.

Στη μεν (Samhain), για τους «παγανιστές» Κέλτες, ήταν μια μέρα που τα πνεύματα των νεκρών και γενικά άλλα πλάσματα, από την δικιά τους μυθολογία (νεράιδες, μάγισσες κτλ), μπορούσαν για λίγο να επιστρέψουν στον υλικό κόσμο και να συναντήσουν τα αγαπημένα τους πρόσωπα.

Στη δε (All Saints Day), οι χριστιανοί προσεύχονταν στο να βρουν τα πνεύματα των νεκρών το δρόμο τους προς τον παράδεισο αλλά και να εξαγνίσουν τα όποια πνεύματα δεν είχαν GPS και είχαν ξεμείνει στον μάταιο τούτο κόσμο.

Και στις δύο έχουμε την ίδια θεματολογία (άλλοι φεύγουν, άλλοι έρχονται… σιγά την διαφορά), τους νεκρούς (αυτό το κρατάμε). Στην προσπάθεια της εκκλησίας να εξαλείψει τότε κάθε ίχνος παγανισμού λοιπόν, παίρνει και τις δύο, τις πετάει σε ένα καζάνι και τις μαγειρεύει σε σιγανή φωτιά με συνεχόμενο ανακάτεμα για να μην σβολιάσει και η σάλτσα. Αυτό που προέκυψε ήταν μια πρώιμη μορφή του Halloween.

Ακόμα και αυτό όμως, δεν είχε καμία σχέση με αυτό που εξελίχθηκε.

Τον 12ο αιώνα, έχοντας αφαιρεθεί το μεγαλύτερο μέρος των παγανιστικών στοιχείων πλέον, οι οικογένειες άρχισαν να φτιάχνουν κάποια συγκεκριμένα γλυκά για εκείνη την μέρα, τα soul cakes, με σκοπό να ηρεμίσουν τα πνεύματα που είχαν ξεμείνει στον κόσμο μας και να μπορέσουν να βρουν το δρόμο τους (γιατί νηστικό αρκούδι δεν χορεύει) για πάνω. Μετά η εκκλησία έστελνε ομάδες παιδιών στα σπίτια για να μαζέψουν αυτά τα γλυκά. Στην περίπτωση που δεν έφτιαχνες, το πνεύμα σου κράταγε μούτρα και έμενε άλλον ένα χρόνο για να σου κάνει την ζωή δύσκολη. Κάπως έτσι δημιουργήθηκε το γνωστό σε όλους trick or treat.

Όπως είναι φυσικό, με την πάροδο του χρόνου άρχισαν να δημιουργούνται μύθοι, ιστορίες και προκαταλήψεις σχετικά με αυτό το έθιμο. Τα δύο πιο σημαντικά από αυτά ήταν τα εκδικητικά πνεύματα και ο μύθος του Jack.

Όσον αφορά τα εκδικητικά πνεύματα, υποστήριζαν ότι αυτές οι μέρες ήταν η τελευταία τους (γιατί τον υπόλοιπο καιρό προφανώς είχαν κάτι πολύ πιο σημαντικό να κάνουν) ευκαιρία για να πάρουν εκδίκηση πριν έρθει η κάθαρση τους. Έτσι λοιπόν για το τριήμερο αυτό, όποιος έβγαινε από το σπίτι του φόραγε μάσκα και περίεργα κουστούμια για να μπερδέψουν το πνεύμα που τους αναζητούσε. Εξαιτίας αυτού σήμερα μπορείς ελεύθερα να υποδύεσαι το κρυφό alter ego σου εκείνες τις μέρες αν είσαι στις ΗΠΑ (εσχάτως και στην Αθήνα – Δεν ξέρω γιατί).

Από την άλλη ο μύθος του Jack συνέβαλε στο να γεμίζουν οι αυλές των σπιτιών με κολοκύθες. Ο μύθος αναφέρει έναν τύπο, τον Jack, που ξεγελάει το διάβολο ένα βράδυ που γύριζε πιωμένος και μετέπειτα κάνει μια συμφωνία μαζί του, όταν πεθάνει να μην πάρει την ψυχή του στην κόλαση. Μάλλον όμως δεν διάβασε τα μικρά γράμματα κάτω κάτω στο συμβόλαιο, γιατί όταν ήρθε η ώρα του, έχοντας ζήσει μια ζωή που ακόμη και ο μπάρμπα- Lemmy θα ζήλευε, μέσα από τις πόρτες του παραδείσου ηκούσθη μια φωνή να του λέει…. «αφεντικό ντεν είναι εντό, περάστε αργκούτερα».

Το μεγαλύτερο πρόβλημα όμως ήταν ότι λόγο της συμφωνίας που είχε κάνει, ούτε κάτω μπορούσε να πάει, οπότε έμεινε να τριγυρνάει μόνος και έρημος στο ενδιάμεσο προσπαθώντας να βρει μια διέξοδο. Πάνω σε μια ένδειξη ανωτερότητας (ειρωνεία) ο Luci του πέταξε ένα κάρβουνο βγαλμένο από τις φλόγες τις κολάσεως για να μπορέσει να βρει το δρόμο του. Ο Jack από τότε τριγυρνάει στον κόσμο μας με ένα φανάρι που είχε μέσα αυτό το κάρβουνο.

Και τσουπ! Jack-o’-Lantern.

Ας αφήσουμε για λίγο στην άκρη τον Jack και ας πάμε λίγο πίσω… στο Μεσαίωνα. Εκείνη την περίοδο οι άνθρωποι άναβαν κεριά έξω από τα σπίτια τους με σκοπό να δείχνουν τον σωστό δρόμο που πρέπει να ακολουθήσουν τα πνεύματα και να μην μπουν μέσα στα σπίτια τους (και ο Νέρωνας αυτό έκανε αλλά δεν τον πίστεψε κανείς).

Αργότερα αυτό άλλαξε λίγο ερμηνεία και χρησιμοποιόταν μόνο για να τρομάζουν (και καλά) τα κακά πνεύματα μακριά από τα σπίτια τους. Αν πάρουμε αυτό και το συνδυάσουμε με τον μύθο του Jack τι μας βγάζει; ΜΠΟΥΜ σκαλιστές πορτοκαλί κολοκύθες με κεριά μέσα τους.

Η ερώτηση που πρέπει να γίνει τώρα είναι «γιατί κολοκύθες;». Γιατί πολύ απλά ήταν η εποχή τους. Γενικά είναι μεγάλες (that’s what she said)και εύκολες να τις σκαλίσεις και να τις αδειάσεις. Ήταν το πιο εύκολο και για να ικανοποιήσουν την συνηθισμένη υπερβολή τους οι Αμερικάνοι αφού αυτοί ήταν που καθιέρωσαν αυτό το έθιμο.

Αν κάτι δεν έχει αλλάξει πάντως είναι το ότι, σε αντίθεση με τις άλλες Χριστιανικές γιορτές, ανεξάρτητα με τις όποιες αλλαγές έχουν γίνει, αποτελεί μια πολύ σκοτεινή, τρομακτική και «πνευματώδης» (έλα οκ, ένα αποτυχημένο καλαμπουράκι ήταν πως κάνεις έτσι) γιορτή. Αυτή είναι και η τεράστια διαφορά που έχει με τις «δικές μας απόκριες» και τις κάνει να φαίνονται τόσο διαφορετικές, ενώ στην ουσία είναι επίσης μια εορτή για τα πνεύματα.

Οι απόκριες είναι ένα Διονυσιακό έθιμο που μεταλλάχθηκε και αυτό τον μεσαίωνα και από γλέντι με κοινωνικό χαρακτήρα (όλοι γίνονταν ένα με τις μάσκες, καμία κοινωνική υπεροχή – βλέπε Eyes Wide Shut βρε ξεκουτιαμένε), πήρε και αυτό με τη σειρά του μια πιο… μεταφυσική διάσταση. Αλλά αυτό, στην ώρα του.